पोथीबिना २ भालेबाटै सन्तान !

काठमाडौं । चिनियाँ वैज्ञानिकले हालै नयाँ उपलब्धि हासिल गरेका छन् ।

वैज्ञानिकहरूले दुईवटा भाले मुसाबाट अर्को मुसाको विकास गरेका छन् । त्यो विकसित मुसामा दुई भाले मुसाको डीएनए रहेको छ। जनवरी २८ मा सेल स्टेम सेल जर्नलमा प्रकाशित अनुसन्धानले दावी गरेको छ कि यो प्रयोगले प्रजनन विज्ञानमा परिवर्तन ल्याउन सक्छ।

यो प्रयोग गर्ने चाइनिज एकेडेमी अफ साइन्सेसका अनुसन्धानकर्ता झी–कुन लीका अनुसार नयाँ विकसित मुसाले आफ्ना बाबुआमा दुवैबाट जीन प्राप्त गरेको छ। तर, एउटा मात्र जीनले काम गर्न आवश्यक छ। जब यी जीनहरूले राम्रोसँग काम गर्दैनन्, तब धेरै प्रकारका विकारहरू देखा पर्छन्– एन्जलम्यान सिन्ड्रोम जस्तै। यसका साथसाथै यो प्रयोगले अन्य जनावरहरूका लागि पनि बाटो खोलेको छ ।

दुई भाले मुसाबाट कसरी बन्यो भ्रूण ? 

अनुसन्धानकर्ताहरू भन्छन्, ‘यो आनुवंशिकीको संसारमा ठूलो उपलब्धि हो। यसलाई विकास गर्न दुई भाले मुसाको डीएनए प्रयोग गरिएको थियो। पछिल्लो पटक यो प्रयोग गर्दा केही समयपछि उनी बाँच्न सकेनन् । तर यसपटक प्रयोगबाट विकसित मुसा अहिले वयस्क भएको छ ।’ सन २०२३ मा पनि जापानी वैज्ञानिकहरूले आफ्नो प्रयोगमा पोथी मुसाको छाला प्रयोग गरेका थिए । जसलाई अण्डा कोषहरूमा परिमार्जन गरिएको थियो र त्यहाँ एक्स क्रोमोजोमहरू थिए। यसपछि शुक्रकीटबाट निषेचन गरेर पोथी मुसा तयार गरिएको थियो । यसमा एउटा भाले मुसाको मात्र डीएनए थियो।

तर, चिनियाँ अनुसन्धानकर्ताहरूले आफ्नो प्रयोगलाई अगाडि बढाए। चिनियाँ अनुसन्धानकर्ताहरूले पोथी मुसाको अण्डाबाट डीएनए पूर्ण रूपमा हटाएका छन्। त्यसपछि पुरुष मुसाको शुक्रकीटबाट भ्रूण स्टेम सेलहरू तयार गरियो। यी कोशिकाहरू अर्को नयाँ मुसाको शुक्रकीटबाट हुर्किएका हुन्। यसरी एउटा भ्रूण तयार भयो, जसमा दुई भाले मुसाको डीएनए मात्र रहेको दावी गरिएको छ।

विशेष कुरा यो हो कि यस प्रकारको डीएनएबाट विकसित मुसामा अघिल्लो पुस्ताबाट वंशाणुगत रोगहरू रोक्न सकिन्छ। यो किनभने यो तयार गर्न प्रयोग गरिएको जीनमा २० विशेष परिवर्तनहरू पहिले नै गरिएको थियो अर्थात् यसमा २० वटा आनुवंशिक परिमार्जन गरिएको थियो ।

वैज्ञानिकहरूको अघिल्लो अध्ययनमा केवल ७ आनुवंशिक मात्र परिवर्तन गर्न सफल भएका थिए । ती मुसाहरू गर्भावस्थामा बाँचे तर गम्भीर असामान्यताका कारण जन्मे पछि केही समय पछि मरेका थिए। तसर्थ, यस पटक तिनीहरूको विकाससँग सम्बन्धित समस्याहरू जीनमा भएका परिवर्तनहरूबाट पार भएका छन् ।

हाल १८ परिवर्तनहरूको साथ बनाइयो ताकि मुसाहरूलाई वयस्कतामा बाँच्नको लागि खानामा मद्दत मिलोस् र दुई थप परिवर्तनहरू थप्दा मुसाहरू सामान्य रूपमा विकास हुन सफल भए ।  यसरी अन्तिम प्रयोगसम्म मुसाहरूमा धेरै परिवर्तन भयो, जसले तिनीहरूलाई जीवित र स्वस्थ राख्न सफल भए ।

फाइदा के त ?

यस अनुसन्धानपछि वैज्ञानिकहरूले यो अनुसन्धानले आनुवंशिक रोगको उपचारमा सहयोग पुग्ने विश्वास गरेका छन् । यसले जनावरहरूलाई सुधार गर्न सक्छ। तर, विज्ञहरुले चाँडै मानिसमा यस्तो प्रयोग गर्ने बताएका छन् । मिशिगन स्टेट युनिभर्सिटीका किथ लाथमले यो नुसन्धानलाई समर्थन गरेका छन । चिनियाँ वैज्ञानिकहरूले अब यो प्रयोग अन्य जनावरहरूमा गर्ने लक्ष्य राखेका छन्। वैज्ञानिकहरूले जीनमा परिवर्तन गरेर नयाँ पुस्तालाई राम्रो बनाउने आशा गरेका छन्।